Serbest bölgeler, ülkelerin ekonomik büyüme stratejilerinde kritik bir rol oynayan özel alanlardır. Türkiye’deki serbest bölgeler ise hem yatırımcılar hem de üreticiler için vergi kolaylıkları, gümrük işlemlerinde hız ve altyapı avantajlarıyla donatılmıştır. Bu bölgeler, özellikle ihracat odaklı üretimi desteklemek için tasarlanmış “yatırım cazibe merkezleri” olarak işlev görür. Yani serbest bölgeler, Türkiye’nin küresel tedarik zincirindeki rekabet gücünü artırmanın anahtar noktalarından biridir. 2025 İlk Yarı Yıl Ticaret Rakamları: Neler Anlatıyor? 2025 yılının ilk altı ayında Türkiye’deki 19 serbest bölgede toplam 13,8 milyar dolar tutarında ticaret yapıldı. Bu rakam, pandemi sonrası toparlanma sürecinde Türkiye ekonomisinin dış ticaretteki canlılığını net şekilde ortaya koyuyor. İhracatın ağırlığı: Serbest bölgelerden yapılan ihracat 6,2 milyar doları buldu ve toplam ticaretin yaklaşık yüzde 45’ini oluşturdu. Bu durum, bölgelerin Türkiye’nin ihracatını artırma hedefinde ne kadar kritik rol oynadığını gösteriyor. Üstelik, ihracatın ağırlıklı olması, Türkiye’nin döviz gelirlerini artırması ve cari açığın azaltılması açısından da pozitif bir gelişme. İç ticaret hareketleri: Serbest bölgeler, sadece dış ticaret değil, iç ticaret açısından da hareketli. Yurt içinden bölgelere 1,6 milyar dolar, bölgelerden yurt içine 2 milyar doları aşan mal akışı bulunuyor. Bu, serbest bölgelerin Türkiye ekonomisinde sadece ihracat merkezi değil, aynı zamanda üretim ve dağıtım zincirinin önemli halkası olduğunu gösteriyor. Yurt dışından serbest bölgelere ticaret: 4 milyar dolarlık dış ticaret, hammadde ve ara mal ithalatı gibi girdilerin serbest bölgelere geldiğini, burada katma değer yaratılarak yeniden ihraç edildiğini gösteriyor. Bu da “dönüşümlü ticaret” kavramını destekliyor. Sektörel Dağılım ve Yenilikçilik Serbest bölgelerde üretim ve ticaret yapılan sektörlerin çeşitliliği oldukça geniş: Yazılım ve AR-GE: Teknoloji üretimi ve yenilikçi faaliyetlerin artması, Türkiye’nin bilgi ekonomisine geçiş stratejisi için önemli. Yat ve gemi inşası, tamiri: Denizcilik sektörünün gelişmesi, özellikle Akdeniz ve Ege’de Türkiye’nin rekabet gücünü artırıyor. Medikal cihazlar: Sağlık teknolojileri, yüksek katma değerli ürünlerin başında geliyor ve bu alanda üretimin artması ülke için stratejik. Otomotiv ve hazır giyim: Geleneksel güçlü sektörler, serbest bölgeler sayesinde hem modernize oluyor hem de ihracata katkı sağlıyor. Bu çeşitlilik, Türkiye’nin sadece düşük maliyetli üretim değil, yüksek teknoloji ve katma değerli ürün üretiminde de ilerlediğini ortaya koyuyor. İstihdam ve Sosyal Etki Serbest bölgelerde çalışan sayısı 93 bine yaklaşmış durumda. Bu rakam sadece işsizlikle mücadelede değil, özellikle genç ve vasıflı iş gücünün istihdam edilmesinde de büyük önem taşıyor. AR-GE ve teknoloji alanlarında artan istihdam, Türkiye’nin geleceğe yönelik kalkınma hedeflerini destekliyor. Serbest Bölgelerin Türkiye Ekonomisine Katkıları ve Gelecek Perspektifi Yatırım çekme kapasitesi: Serbest bölgeler, yabancı ve yerli yatırımcıları Türkiye’ye çekmek için güçlü araçlar. Vergi indirimleri, bürokrasinin kolaylığı, altyapı ve lojistik avantajlar yatırım kararlarında belirleyici. Döviz kazandırıcı faaliyetler: İhracatın artmasıyla birlikte döviz girdisi sağlamak, Türkiye’nin makroekonomik istikrarı için hayati önemde. Teknoloji ve inovasyon merkezi: AR-GE faaliyetlerinin desteklenmesi, Türkiye’nin küresel katma değer zincirinde yukarı doğru tırmanmasını mümkün kılıyor. Bölgesel kalkınma: Serbest bölgeler, farklı şehirlerde yatırım alanları yaratarak bölgesel dengesizliklerin giderilmesine de katkı sağlıyor. Sonuç ve Değerlendirme Türkiye’nin 2023 ve 2024 yıllarında yaşadığı ekonomik dalgalanmalara rağmen serbest bölgelerde ticaret hacminin güçlü seyretmesi, bu bölgelerin ekonomideki “can simidi” işlevini gösteriyor. 2025’in ilk yarısında yakalanan 13,8 milyar dolarlık hacim, yıl sonunda güçlü bir kapanış için umut veriyor. Ancak, bu potansiyelin tam anlamıyla değerlendirilmesi için; Serbest bölgelerde bürokratik işlemlerin daha da hızlandırılması, Altyapı yatırımlarının artırılması, Yatırımcıların ihtiyaç duyduğu teknolojik desteklerin güçlendirilmesi, İhracat pazarlarının çeşitlendirilmesi Gibi adımların atılması şart. Böylece Türkiye, serbest bölgeleri sadece birer üretim ve ticaret alanı değil, yenilikçi ve sürdürülebilir ekonomik büyümenin merkezleri haline getirebilir. ZAFER ÖZCİVAN Ekonomist-Yazar Zaferozcivan59@gmail.com