Haziran 2025 itibarıyla açıklanan sektörel güven endeksleri, Türkiye ekonomisinin iç dinamiklerine dair dikkat çekici ipuçları sunuyor. Hizmet sektörü sınırlı bir toparlanma sinyali verirken, perakende ticaret ve inşaat sektörleri düşen endekslerle moral kaybı yaşadı. Veriler sadece bugünü değil, geleceğe dair algıyı da şekillendiriyor HİZMET SEKTÖRÜ: AYAKTA DURUYOR AMA İLERİSİNE GÜVEN AZALIYOR Haziran ayında hizmet sektörü güven endeksi, bir önceki aya göre %0,4 artarak 110,9 değerine ulaştı. Bu yükseliş ilk bakışta olumlu görünse de alt detaylara inildiğinde tablo o kadar parlak değil. Neden mi? Geçmiş 3 aya dair değerlendirmeler (örneğin işlerin nasıl gittiği, müşteri talebi gibi) olumlu. İşler geçmişte iyiydi. Örneğin "son 3 ayda hizmetlere olan talep" %1,1 artmış. Ancak gelecek 3 aya dair beklenti düşmüş: Talep beklentisi %0,4 azaldı. Yani sektör temsilcileri geçmişi iyi değerlendiriyor ama ileriye dair tedirginler. Bu da aslında "şu an işler kötü değil ama yarın ne olur bilinmez" duygusunu gösteriyor. Demek ki belirsizlik hissi hâlâ güçlü. PERAKENDE TİCARET: UMUTLAR KIRILDI, GÜVENDE CİDDİ GERİLEME Haziran ayında perakende ticaret sektöründeki güven, %2,5 gibi ciddi bir oranda düştü ve endeks 108,5 oldu. Sektör hâlâ 100'ün üzerinde yani kötümserlik seviyesinde değil, ama düşüş trendi endişe verici. Satışlar azalmış: Son 3 ayda iş hacmi %1,3 düşmüş. Yani dükkânlarda müşteri sayısı ya da alışveriş hacmi azalıyor. Stoklar artmış: Stok endeksi %2,9 azaldı. Bu, mağazalardaki malların daha çok elde kaldığını gösteriyor. Gelecek 3 ayda satış beklentisi %3,4 düştü. Bu çok kritik. Satışlar artar ümidiyle yapılan planlar yerini artık daha karamsar senaryolara bırakıyor. Bu tabloya bakınca perakendeciler "önümüzü göremiyoruz" diyor. Tüketicinin alım gücü azalıyor, alışverişte temkinli davranılıyor. Özellikle krediye ulaşımda yaşanan zorluklar, artan fiyatlar ve yüksek enflasyon, vatandaşın cebindeki hareket alanını daraltıyor. Bu da doğrudan mağaza cirolarına yansıyor. İNŞAAT SEKTÖRÜ: UMUTLAR TÜKENME NOKTASINDA, GÜVEN 100’ÜN ALTINDA İnşaat sektörü, zaten kırılgan olan yapısını bu ay biraz daha kaybetmiş görünüyor. Güven endeksi Haziran’da %1,7 azalarak 86,9 oldu. Bu, oldukça kötümser bir tablo. Endeksin 100’ün altında olması, sektör oyuncularının geleceğe güven duymadığını açıkça ortaya koyuyor. Yeni siparişlerin durumu kötüleşmiş: %2,1 azalma var. Yani inşaat firmaları yeni iş alamıyor. İstihdam beklentisi de gerilemiş: %1,4 düşüş, firmaların önümüzdeki 3 ayda işçi alma konusuna sıcak bakmadığını gösteriyor. Yani sektör hem iş bulamıyor hem de personel alımını kısmayı düşünüyor. Bu da genel olarak piyasada "bina diksek satamayız" düşüncesinin yaygınlaştığını gösteriyor. Hem konut talebindeki düşüş hem de artan maliyetler sektörü baskılıyor. GENEL TABLO: AYAKTA KALMAYA ÇALIŞAN EKONOMİ VE TEMKİNLİ BEKLEYİŞ TÜİK’in Haziran 2025 güven endeksi verilerine genel olarak bakıldığında şu sonuçlar çıkıyor: Hizmet sektörü şimdilik ayakta ama ileriye umutla bakamıyor. Perakende ticaret hem bugünü hem geleceği için kaygılı. İnşaat sektörü ise en zor günlerinden geçiyor. Endekslerin ortak mesajı şu: Belirsizlik ve temkinli iyimserlik ekonomiye hâkim. Yani kimse "her şey yoluna girdi" diyemiyor. İş dünyası önünü göremiyor, tüketici ise harcamalarını kısmaya devam ediyor. Bu da zincirleme biçimde üretim, istihdam ve yatırım kararlarını etkiliyor. SON SÖZ: Güven endeksleri ekonominin termometresidir. Şu anda termometre ateşin normal seviyenin altında olduğunu gösteriyor. Gelecek aylarda hem iç tüketimi canlandıracak politikaların hem de kredi musluklarının dengeli şekilde açılması, bu tabloyu tersine çevirebilir. Aksi takdirde, Türkiye ekonomisi özellikle yılın ikinci yarısında “bekle-gör” dönemine girebilir. Özellikle inşaat gibi istihdam yoğun sektörlerdeki güven eksikliği, işsizlik rakamlarını da etkileyebilir. Ekonomide istikrarın yolu güvenin yeniden inşasından geçiyor. Kaynak: TÜİK ZAFER ÖZCİVAN Ekonomist-Yazar zozcivan@hotmail.com