Türkiye ekonomisi 2025 yılına da sıkıntılı bir mali tabloda girdi. İlk beş aylık bütçe gerçekleşmelerine baktığımızda, devletin gelirleri hedefin oldukça altında kaldı. Hazine ve Maliye Bakanlığı, ocak-mayıs döneminde toplam 4 trilyon 569 milyar lira gelir elde etti. Bu rakamın 4 trilyon lirası vergi gelirlerinden oluşsa da hükümetin yılbaşında belirlediği bütçe hedefiyle kıyaslandığında 709 milyar lira daha az gelir toplandığı görülüyor. Hedef gerçekleşme oranı ise sadece yüzde 87. Bu tablo, sadece teknik bir mali veri değil. Aynı zamanda hepimizin hayatına doğrudan etki edecek yeni vergi düzenlemelerinin neden gündeme geldiğini de açıklıyor. Çünkü bu açık, bir yerden kapanmak zorunda. Ve çoğu zaman olduğu gibi o kaynak, yine vatandaşın cebi oluyor. VERGİ GELİRİ ARTIYOR AMA YİNE DE YETMİYOR Devletin kasasına giren paraya baktığımızda aslında geçen yıla göre ciddi bir artış var. Vergi gelirleri yüzde 46 oranında artmış. Ancak yüksek enflasyon, kamu harcamalarının ciddi şekilde şişmesi ve borç yükü nedeniyle bu artış bile açığı kapatmaya yetmemiş. Yani devlet geçen yıla göre daha fazla vergi topluyor ama bu, bütçeyi dengelemek için yeterli değil. Bu noktada, hangi vergi kalemlerinin hedefi tutturduğu, hangilerininse sınıfta kaldığı önem kazanıyor. Vatandaşın günlük hayatını doğrudan etkileyen KDV ve ÖTV gibi dolaylı vergilerde hedefin altında kalındı. Buna karşılık trafik cezaları, harçlar, motorlu taşıtlar vergisi ve kira vergisi gibi bazı kalemler beklentileri aşarak dikkat çekti. Özellikle trafik cezalarının yüzde 119 gibi yüksek bir oranda gerçekleşmesi, devletin cezalarla gelir artırmaya çalıştığını gösteriyor. YENİ VERGİ KANUN TASARISI NEDEN GÜNDEMDE? Meclis’e sunulan yeni vergi kanun tasarısının tam da bu döneme denk gelmesi tesadüf değil. Devletin kasasında ciddi bir açık var ve bu açığın kapatılması için yeni kaynaklara ihtiyaç duyuluyor. Vergi tasarısının en dikkat çeken noktası ise motorlu taşıtlardan alınan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) düzenlemesi. Özellikle hibrit ve elektrikli araçların vergilendirilmesinde değişikliğe gidilmesi bekleniyor. Bu araçlara bugüne kadar çevreci olmaları nedeniyle bazı vergi avantajları tanınıyordu. Ancak artık bu avantajlar daraltılıyor. Yeni sistemde araçların menzil kapasiteleri ve motor teknik özellikleri dikkate alınarak vergi oranları yeniden düzenlenecek. Belki birkaç modelde sembolik bir indirim yapılabilir ama genel eğilim verginin artacağı yönünde. Bu da bu araçları almak isteyen vatandaş için maliyetin ciddi şekilde yükseleceği anlamına geliyor. KİRA GELİRİ KAÇAMIYOR: DENETİM ARTIYOR Bütçede hedefi geçen en dikkat çekici kalemlerden biri kira vergisi. Beyana dayalı gelir vergisinde yüzde 138’lik bir artış var. Bu artışın temel nedeni ise Maliye’nin kira gelirlerini daha sıkı denetlemeye başlaması. Artık ev sahipleri "kiracı göstermemek", "eksik beyan" ya da "kendi oturuyor gibi göstermek" gibi yollarla vergi kaçırmakta zorlanıyor. Aynı şekilde çalışanlardan kesilen gelir vergisi de hedefin üzerine çıkmış durumda (%105). Bu tablo, çalışan kesimin vergi yükünün zaten yüksek olduğunu ve her yıl daha da arttığını gözler önüne seriyor. ALKOLDE VERGİ ARTIYOR AMA TAHSİLAT DÜŞÜYOR: KAÇAKÇILIK SORUNU ÖTV kalemleri arasında hedefin çok altında kalan bir başka başlık da alkollü içkiler. Her 6 ayda bir yapılan vergi artışlarına rağmen bu alanda tahsilat hedefin sadece yüzde 63’ü kadar oldu. Bu durum, alkol fiyatlarının artmasıyla birlikte tüketimin azalmasına ve kaçak ürünlerin piyasaya hâkim olmasına bağlanıyor. Vergi oranı arttıkça resmi satışlar düşüyor, vatandaş ise ya daha az tüketiyor ya da kayıt dışına yöneliyor. Benzer bir durum akaryakıt ve sigarada da söz konusu. Bu alanlarda vergi tahsilatları da hedefin gerisinde kaldı. Öte yandan, otomobil satışlarındaki canlılığa rağmen bu alandan beklenen ÖTV geliri de karşılanamadı. Bu da gösteriyor ki bazı kalemlerde vergi oranı artırmak, her zaman tahsilatı artırmıyor. KONAKLAMA VERGİSİ TUTMADI Yeni getirilen konaklama vergisi de bütçeye beklenen katkıyı yapamadı. Turizm sezonunun başlangıcına rağmen, bu vergiden elde edilen gelir hedefin sadece yüzde 29’u seviyesinde kaldı. Bu da ya otel ve işletmelerin bu vergiyi yansıtmakta geciktiğini ya da denetimlerin yetersiz olduğunu düşündürüyor. SONUÇ: VERGİ POLİTİKASI VATANDAŞI ZORLAYACAK Ortada çok net bir tablo var: Devletin gelirleri artıyor ama giderler çok daha hızlı artıyor. Bu nedenle Maliye, açığı kapatmak için farklı yollar arıyor ve en kolay yöntem yine vergilerde oran artırımı. Ancak bu yaklaşımın sürdürülebilir olmadığı açık. Çünkü dolaylı vergilerde yapılacak her artış, doğrudan halkın cebine yansıyor. Mevcut tablo gösteriyor ki önümüzdeki aylarda daha sıkı denetimler, yeni vergiler ve belki de ek zamlar gündeme gelebilir. Özellikle kira gelirleri, araç sahipliği, tüketim harcamaları gibi alanlarda vatandaşın üzerindeki baskı artacak. Ancak bu durum aynı zamanda tüketimi kısarak ekonomiyi yavaşlatabilir. Çünkü artan vergi yükü, enflasyonun da etkisiyle halkın alım gücünü iyice düşürüyor. Sonuç olarak, yeni vergi düzenlemeleri kısa vadede bütçe açığını kapatmak için gerekli olabilir ama kalıcı çözüm, vergi adaletinin sağlanması ve israfın önlenmesiyle mümkün olur. Vatandaştan alınan her kuruş verginin nereye harcandığı, nasıl denetlendiği ve kimlere fayda sağladığı konusu da şeffaflıkla kamuoyuna anlatılmadıkça, güven sorunu büyümeye devam edecektir. ZAFER ÖZCİVAN Ekonomist-Yazar zozcivan@hotmail.com