İSLAM BİLİM ADAMLARI    Ebu Zeyd el-Behlî 2   Ruh Sağlığı Ebu Zeyd el-Belhî, beden sağlığına dair yeterince kitap yazıldığı halde bu eserinin dışında bugüne kadar ruh sağlığıyla ilgili kayda değer bir eser verilmediğinden söz etmiştir. Onun için yazdığı eserinin bu konuda hem ilk hem de orijinal olduğu iddiasında bulunmuştur. Ebu Zeyd el-Belhî, akıl sağlığını ve akıl hastalığını genellikle 'ruhani sağlık' ile ilişkilendirmiş ve ilk defa bu eserinde gerek beden gerekse 'ruh' hastalıklarını konu almıştır. Ruhani ve psikolojik sağlığı tanımlamak için 'el-Tıbb el-Ruhanî' (yani "Ruhanı Tıp") terimini, akıl sağlığı ile ilgilenen tıp kolu için ise Tıbb el-Kalb terimini kullanmıştır.   Eserlerinden Bazıları   Ebu Zeyd el-Belhî’nin birçok açıdan tıp tarihi için önemli olan Mesâlihu'l Ebdân Ve'l Enfüs isimli eserde konu edilen akıl sağlığı ve akıl hastalığı, medikal psikoloji ve bilişsel psikoloji ve terapi gibi kavramları, İslâm psikolojisi ve sinirbilimi tarihinde ilk defa ele almıştır. Ebu Zeyd el-Belhî eserinde, döneminin hekimlerinin fiziksel hastalıklara ve sağlığa önem verip, psikolojik veya akılla ilgili hastalıkları ve sağlığı göz ardı ettiklerini belirterek, tıbbın bu davranışını tenkit ederek konunun önemi üzerine dikkatleri çekmiştir. Ebu Zeyd el-Belhî önemli bir konuda da bilim ve cesaretini ortaya koyarak bilinen ilk bu günkü ruh bilimi ile ilgili bilişsel psikolog (yani bilişsel psikoloji, düşünme, hissetme, öğrenme, hatırlama, karar verme, dil, problem çözme ve yargılama gibi zihinsel süreçlerin en geniş anlamda incelenme) ve medikal psikolog, nevroz ile psikozu  birbirlerinden farklı olduklarını ortaya koyan ilk kişidir. Böylece nevrotik hastalıkları sınıflandırmış ve bunların her birinin tedavisi için farklı bilimsel terapileri uygulamış ilk hekimdir.   Ebu Zeyd el-Belhî, Emîr Ahmed b. Sehl’in iktidarı kaybetmesinden sonra bir aralık Sâmânî emîrinin Buhara’da vezirlik teklifini kabul etmişse de yolda bu fikrinden vazgeçerek Şâmistiyân’a dönmüş ve burada vefat etmiştir.   Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 15.04.2022