Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu
Köşe Yazarı
Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu
 

EBU'L-VEFÂ EL-BÛZCÂNÎ, İRAN, BUZGAN,940-998

El-Büzcani 940 yılında İran'da bulunan Buzgan kasabasında doğmuştur. Bu yüzden 'Ebû’l Vefa Buzcani' diye meşhur olmuş, 959 yılında Bağdat’a gitmiş, ölümüne kadar da orada bilimle meşgul olmuş, 998 yılında Bağdat’ta ölmüştür.   El-Büzcani Bağdat’ta devrin tanınmış âlimlerinin yanında tahsilini tamamlamış ve Bağdat’ta ders vermeye, matematik ve astronomi alanında araştırmalar yapmaya başlamıştır.   Bilim sahasında, matematik tahsili yapmış, özellikle trigonometri üzerinde çalışmalarını sürdürmüş, “mühendis” ve “hâsib” lakaplarıyla da tanınmıştır. Astronomi sahasında Ay’ın hareketleri üzerine çalışmalar yapmış, matematik ve astronomideki hizmetleriyle bilim tarihinde önemli bir yer tutmuştur. El-Büzcani, Bu konuda görüşlerinden faydalanmak için Bîrûnî ve Ebû Ali el-Hubûbî ile irtibata geçmiş, bu sırada Bîrûnî’nin Hârizm’de, El-Büzcani Ebü’l-Vefâ’nın Bağdat’ta gözledikleri bir küsûf, güneş tutulma olayının rasat sonuçlarını karşılaştırmıştır. Bunun için de Bîrûnî bazı eserlerinde onun rasatlarından söz etmiştir.   El-Büzcani', yıldızların eğimlerinin kesin ve doğru bir şekilde ölçülebilmesi için bir duvar oktantı geliştirmiş, trigonometri çizelgelerinde hesaplamalar yaparak gelişmeleri için metotlar üretmiştir.  Küresel trigonometrideki bazı problemlerin çözümü için yeni yöntemler keşfetmiştir. Astronomik gözlemler için sinüs ve tanjant değerlerini gösteren çizelgeleri on beşer dakikalık açı aralıklarıyla hesaplamıştır. El-Büzcani, trigonometrinin altı esas oranı arasındaki trigonometrik ilişkileri ilk defa ortaya koymuştur. Bu oranlar günümüzde aynen kullanılmaktadır. El-Büzcani’nin matematik tarihinde ortaya koyduğu ilk trigonometrik özdeşliklerden bazıları aşağıda verilmiştir. Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 16.12.2021    
Ekleme Tarihi: 13 Nisan 2022 - Çarşamba

EBU'L-VEFÂ EL-BÛZCÂNÎ, İRAN, BUZGAN,940-998

El-Büzcani 940 yılında İran'da bulunan Buzgan kasabasında doğmuştur. Bu yüzden 'Ebû’l Vefa Buzcani' diye meşhur olmuş, 959 yılında Bağdat’a gitmiş, ölümüne kadar da orada bilimle meşgul olmuş, 998 yılında Bağdat’ta ölmüştür.
 
El-Büzcani Bağdat’ta devrin tanınmış âlimlerinin yanında tahsilini tamamlamış ve Bağdat’ta ders vermeye, matematik ve astronomi alanında araştırmalar yapmaya başlamıştır.
 
Bilim sahasında, matematik tahsili yapmış, özellikle trigonometri üzerinde çalışmalarını sürdürmüş, “mühendis” ve “hâsib” lakaplarıyla da tanınmıştır. Astronomi sahasında Ay’ın hareketleri üzerine çalışmalar yapmış, matematik ve astronomideki hizmetleriyle bilim tarihinde önemli bir yer tutmuştur.
El-Büzcani, Bu konuda görüşlerinden faydalanmak için Bîrûnî ve Ebû Ali el-Hubûbî ile irtibata geçmiş, bu sırada Bîrûnî’nin Hârizm’de, El-Büzcani Ebü’l-Vefâ’nın Bağdat’ta gözledikleri bir küsûf, güneş tutulma olayının rasat sonuçlarını karşılaştırmıştır. Bunun için de Bîrûnî bazı eserlerinde onun rasatlarından söz etmiştir.
 
El-Büzcani', yıldızların eğimlerinin kesin ve doğru bir şekilde ölçülebilmesi için bir duvar oktantı geliştirmiş, trigonometri çizelgelerinde hesaplamalar yaparak gelişmeleri için metotlar üretmiştir.  Küresel trigonometrideki bazı problemlerin çözümü için yeni yöntemler keşfetmiştir.
Astronomik gözlemler için sinüs ve tanjant değerlerini gösteren çizelgeleri on beşer dakikalık açı aralıklarıyla hesaplamıştır.
El-Büzcani, trigonometrinin altı esas oranı arasındaki trigonometrik ilişkileri ilk defa ortaya koymuştur. Bu oranlar günümüzde aynen kullanılmaktadır.
El-Büzcani’nin matematik tarihinde ortaya koyduğu ilk trigonometrik özdeşliklerden bazıları aşağıda verilmiştir.

Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu
16.12.2021

 
 
Yazıya ifade bırak !
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve habergundemim.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.

Diğer Yazıları

20
Nisan
14
Nisan
11
Nisan
08
Nisan
06
Nisan
03
Nisan
29
Mart
22
Aralık
17
Aralık
12
Aralık
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.